नेपालमा सामाजिक द्वन्द्वका कारण‚ त्यसको प्रभाव र द्वन्द्व व्यवस्थापनका उपायहरु उल्लेख गर्नुहोस् । ~ लोकसेवा सहयोगी

नेपालमा सामाजिक द्वन्द्वका कारण‚ त्यसको प्रभाव र द्वन्द्व व्यवस्थापनका उपायहरु उल्लेख गर्नुहोस् ।

नेपाली समाजमा खासगरी व्यक्ति-व्यक्ति वीच द्वन्द्व‚ परिवारमा द्वन्द्व‚ समुदाय समुदायमा द्वन्द्व‚ राजनीतिक पार्टिवीच द्वन्द्व‚ यातायात बन्द‚ नेपाल बन्द‚ छुवाछुत भेदभाव आदि जस्ता द्वन्द्व देखिएको पाइन्छ । नेपालमा देखिने यस्ता सामाजिक द्वन्द्वको मूलभूत कारण एकले अर्कोलाई विश्वास नगर्नु‚ सम्मान नगर्नु नै हो । अरु कारण निम्न छन् । :

- बेरोजगार हुन‚ आर्थिक असमानता हुनु‚

- सामाजिक संस्कारको पालना नहुनु‚

- पादक पदार्थको सेवन‚

- सामाजिक न्यायको अभाव

- शिक्षाको कमि‚ चेतनाको कमि‚

सामाजिक द्वन्द्वको प्रभाव

समाजिक द्वन्द्वले समाजमा सकारात्मक र नकारात्मक दुवै प्रभाव पार्दछ । यसको प्रभाव निम्न हुन्छ :

सकारात्मक प्रभाव

- सामाजिक रुपान्तरण गर्न मद्दत पुग्ने‚

- सामाजिक चेता अभिबृद्धि हुने‚

- सामाजिक न्यायको प्रवर्द्धन हुने‚

- सामाजिक एकता‚ सद्भाव बढ्ने‚

नकारात्मक प्रभाव

- सामाजमा शान्ति व्यवस्थामा खलल पुग्ने‚

- चोरी‚ हत्या‚ अपहरणका घटना बढ्न जाने‚

- सामाजिक मूल्य मान्यता ह्रास आउने‚

- समाजमा कुसंस्कारको जन्म हुने‚

द्वन्द्व व्यवस्थापनका उपायहरु

सामाजिक द्वन्द्व समाधान गर्न सर्वप्रथम द्वन्द्वको पहिचान गरी सो अनुरुपका उपाय अवलम्वन गर्नुपर्दछ । समाजमा एकले अर्कोलाई सम्मान गर्नु पर्दछ‚ विश्वास गर्नु पर्दछ । यसैबाट द्वन्द्वको समाधान हुन्छ । अरु उपायहरु निम्न छन् :

- चेतनामुलक कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्ने‚

- सहमित र सहकार्यको बाटो अवलम्बन गर्ने‚

- नीति‚ योजना एवं कार्यक्रम तर्जुमा र कार्यान्वयनमा सरोकारवालाको सक्रिय सहभागिता गराउने‚

- उपलब्ध साधन स्रोतको न्यायोचित वितरण गर्ने‚

- रोजगारीका कार्यक्रम सृजना गर्ने‚

- वर्गीय‚ जातिय एवं लैङ्गि शोषणको अन्त्य गर्ने‚

- सामाजिन विभेद एवं असमानता हटाउने‚

सामाजिक द्वन्द्व समाजको रोग मात्र होइन‚ यो समाज परिवर्तनको आधार पनि हो । त्यसैले समाजिक द्वन्द्वलाई विनासले होइन‚ सृजनाले अन्त्य गरिनु पर्दछ । यसका लागि माथि उल्लेख गरिएका उपाउ अवलम्वन गरी सामाजिक द्वन्द्वको व्यवस्थापन गर्नु पर्दछ ।